Page 15 - VOCALECT(Teacher Flipbook)

Τι είναι Διάλεκτος και τι ιδίωμα;

Διάλεκτος είναι η παραλλαγή μιας γλώσσας όπως ομιλείται από τους ομιλητές και τις
ομιλήτριες μιας συγκεκριμένης γεωγραφικής περιοχής. Τις κατά τόπους αυτές μορφές της Κοινής
Νέας Ελληνικής τις ονομάζουμε διαλέκτους, στη γλωσσική όμως επιστήμη γίνεται ειδικότερη
διάκριση ανάμεσα σε διάλεκτο (όταν οι διαφορές της τοπικής γλωσσικής παραλαγής από την Κοινή
Νεοελληνική είναι τόσο μεγάλες που με δυσκολία παρακολουθεί το νόημα του λόγου κάποιος που
είναι ομόγλωσσος αλλά όχι ντόπιος) και σε ιδίωμα (όταν οι διαφορές είναι μεν αισθητές, αλλά δεν
δυσκολεύουν την κατανόηση των όσων λέγονται από τους ομόγλωσσους που δεν είναι ντόπιοι) .
Διάλεκτοι θεωρούνται σήμερα η Ποντιακή, η Καππαδοκική, η Τσακωνική και η Κατωιταλική.
Όλες τις άλλες κατά τόπους ποικιλίες της ΚΝΕ τις ονομάζουμε ιδιώματα. Ειδικά, το κρητικό και το
κυπριακό ιδίωμα τα ονομάζουμε, κατά παραχώρηση, διαλέκτους, αναγνωρίζοντας ότι αποτελούν
μία ενδιάμεση βαθμίδα γλωσσικής διαφοροποίησής τους (Ι.Λ.Ν.Ε., ΕΚΠΑ). Οι γεωγραφικές
διαφοροποιήσεις μπορούν να αφορούν όλα τα επίπεδα της γλώσσας: το λεξιλογικό, το συντακτικό,
το μορφολογικό, το φωνητικό/φωνολογικό.

Οι διάλεκτοι αποτελούν έναν τύπο γλωσσικής ποικιλίας. Υπάρχουν όμως διάφορες γλωσσικές
ποικιλίες αφού η γλωσσική πραγματικότητα είναι ανομοιογενής. Εκτός από τις γεωγραφικές
διαλέκτους, στις οποίες μόλις αναφερθήκαμε, υπάρχουν οι κοινωνικές ποικιλίες (οι κοινωνιόλεκτοι)
οι οποίες συνδέονται με κοινωνικά χαρακτηριστικά του ομιλητή. Οι κοινωνιόλεκτοι,
διαμορφώνονται με βάση την ηλικία, το φύλο, τη μόρφωση, την κοινωνική θέση, την ιδεολογία και
το επάγγελμα ή την ασχολία του ομιλητή/της ομιλήτριας.

Ενδιαφέρον είναι να τονιστεί η σχέση μεταξύ των γεωγραφικών και κοινωνικών διαλέκτων. Οι
διαφορές μεταξύ των γεωγραφικών διαλέκτων τείνουν να αμβλύνονται όσο ανεβαίνουμε στην
κοινωνική κλίμακα προς όφελος μιας κοινής καθομιλούμενης. Σε αυτό συνέβαλε η αύξηση της
κοινωνικής αντίθεσης μεταξύ περιφέρειας και κέντρου στις σύγχρονες μεταπολεμικές κοινωνίες,
αλλά και η εξάπλωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και των επικοινωνιών, η οποία οδήγησε
σταδιακά στην εξασθένιση των διαλέκτων (Κακριδή, Κατή & Νικηφορίδου, 1999). Συνέπεια των
αλλαγών αυτών είναι ότι κάποια από τα γεωγραφικά γλωσσικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τα
λιγότερο προνομιούχα και ευνοημένα κοινωνικά στρώματα προσλαμβάνουν και κοινωνική
σημασία. Για παράδειγμα, οι ομιλητές και οι ομιλήτριες μιας συγκεκριμένης γεωγραφικής
διαλέκτου θεωρούνται ότι ανήκουν σε χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα και ο τρόπος ομιλίας τους
θεωρείται σύμβολο της χαμηλής κοινωνικής τους θέσης.

Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε σχολεία Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στη Θεσσαλονίκη,
οι μαθητές/μαθήτριες του δείγματος εξέφρασαν θετικές στάσεις για τη χρήση διαλεκτικών
ποικιλιών. Οι στάσεις αυτές, όμως, φάνηκε να αλλάζουν όταν οι σχετικές ερωτήσεις αναφέρονταν
σε συγκεκριμένα κοινωνικά περικείμενα (π.χ. ΜΜΕ, εκπαίδευση κ.λπ.). Όταν, λοιπόν, η χρήση της

15