Page 9 - VOCALECT(Teacher Flipbook)

Θεωρητικό πλαίσιο

Είναι κοινή και αρκετά διαδεδομένη η αντίληψη ότι η χρήση της γλώσσας στο πλαίσιο μιας
γλωσσικής κοινότητας είναι γενικά ομοιογενής (Κακριδή, Κατή & Νικοφορίδου, 1999). Η
πραγματικότητα, βέβαια, είναι αρκετά διαφορετική και η γλωσσική επικοινωνία πολύ πιο
περίπλοκη. Κάθε ομιλητής/ομιλήτρια χρησιμοποιεί με διαφορετικό τρόπο τα γλωσσικά στοιχεία,
ενώ υπάρχουν γλωσσικές ποικιλίες που χαρακτηρίζουν διαφορετικές ομάδες ομιλητών/τριών.
Επομένως, υπάρχει εγγενής γλωσσική ετερογένεια, πολυμορφία και διαφοροποίηση η οποία
προκύπτει από την ταυτότητα του/της ομιλητή/ομιλήτριας, αλλά και από τη συγκεκριμένη
γλωσσική περίσταση (Κακριδή, Κατή & Νικοφορίδου, 1999).

Πιο συγκεκριμένα, η ταυτότητα του/της ομιλητή/ομιλήτριας περιλαμβάνει στοιχεία όπως το
φύλο, τη γεωγραφική και κοινωνική καταγωγή, το επάγγελμα (Κακριδή, Κατή & Νικηφορίδου,
1999). Οι διαφοροποιήσεις της γλώσσας στην περίπτωση των ποικιλιών αυτών είναι είτε
γεωγραφικές είτε κοινωνικές. Όσον αφορά στις γεωγραφικές ποικιλίες, αυτές διακρίνονται σε
διαλέκτους (π.χ. τσακώνικα, ποντιακά) και ιδιώματα (π.χ. το επτανησιακό ιδίωμα). Οι διάλεκτοι
είναι γλωσσικές ποικιλίες που μιλιούνται σε μεγαλύτερη γεωγραφική έκταση απ’ ό,τι τα ιδιώματα
και διαφοροποιούνται από την κοινή γλώσσα σε βαθμό που δεν γίνονται εύκολα κατανοητές από
τους/τις ομιλητές/ομιλήτριες της κοινής γλώσσας. Τα ιδιώματα είναι τοπικές ποικιλίες
περιορισμένης γεωγραφικής έκτασης με μικρότερη γλωσσική διαφοροποίηση, η οποία δεν
επηρεάζει την κατανόηση. Όσον αφορά στις κοινωνικές ποικιλίες, αυτές δηλώνουν στοιχεία της
κοινωνικής ταυτότητας του χρήστη. Οι κοινωνιόλεκτοι, όπως ονομάζονται, διαμορφώνονται βάσει
της ηλικίας, του φύλου, της μόρφωσης, της κοινωνικής θέσης, της ιδεολογίας και του επαγγέλματος
ή της ασχολίας του/της ομιλητή/ομιλήτριας.

Ενδιαφέρον είναι να τονιστεί η σχέση μεταξύ των γεωγραφικών και κοινωνικών διαλέκτων. Οι
διαφορές μεταξύ των γεωγραφικών διαλέκτων τείνουν να αμβλύνονται όσο ανεβαίνουμε στην
κοινωνική κλίμακα προς όφελος μιας κοινής καθομιλούμενης. Σε αυτό συνέβαλε η αύξηση της
κοινωνικής αντίθεσης μεταξύ περιφέρειας και κέντρου στις σύγχρονες μεταπολεμικές κοινωνίες,
αλλά και η εξάπλωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και των επικοινωνιών, η οποία οδήγησε
σταδιακά στην εξασθένιση των διαλέκτων (Κακριδή, Κατή & Νικηφορίδου, 1999). Συνέπεια των
αλλαγών αυτών είναι ότι κάποια από τα γεωγραφικά γλωσσικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τα
λιγότερο προνομιούχα και ευνοημένα κοινωνικά στρώματα προσλαμβάνουν και κοινωνική
σημασία.

Οι διάλεκτοι και τα ιδιώματα όμως αποτελούν έκφραση, προβολή και δείκτη συλλογικής
ταυτότητας, έναν ξεχωριστό τρόπο αντίληψης και περιγραφής της πραγματικότητας (Μήτσης
1996:92, Κωστούλα-Μακράκη 2001:101-102) και επομένως παίζουν σημαντικό ρόλο στον

9